Imię Szymon (Symeon) pochodzi z hebrajskiego shime’on – „Bóg wysłuchał”. W czasach Pana Jezusa należało do częściej spotykanych. Nosił je pobożny starzec, któremu Duch Święty objawił, że nie umrze, dopóki nie zobaczy Mesjasza i który podczas Ofiarowania w świątyni wziął małego Pana Jezusa na ręce i nazwał Go „światłem na oświecenie pogan” (Łk 2, 25–29). Imię to nosił także św. Piotr, zanim Pan Jezus nadał mu nowe imię. Pismo święte wymienia także Szymona Cyrenejczyka, który pomagał Panu Jezusowi dźwigać krzyż w Jego ostatniej drodze. Ewangelia wg św. Łukasza wymienia Szymona faryzeusza, który zaprosił Pana Jezusa na ucztę, a według św. Jana Ewangelisty imię to nosić miał ojciec Judasza Iskarioty.

O św. Szymonie Ewangelie wspominają tylko trzy razy. Św. Mateusz i św. Marek nazywają go Kananejczykiem, a św. Łukasz mówi o nim Szymon Gorliwy (Zelota). Z tego powodu niektórzy uważają, że zanim został uczniem Pana Jezusa, Szymon był faryzeuszem. Faryzeusze w czasach rozprzężenia moralnego pod wpływem pogańskich kultur usiłowali zachować i utrzymać czystość religii Mojżeszowej. Zeloci stanowili wśród nich bardzo silne stronnictwo. Należał do nich przed swoim nawróceniem także św. Paweł.

Szymon zawsze wymieniany jest razem z apostołami Judą Tadeuszem i Jakubem Młodszym. Z tego powodu też niektórzy sądzą, że obaj apostołowie byli braćmi św. Szymona. Tradycja chrześcijańska potwierdza te domysły. Podaje też, że po śmierci apostołów Jakuba Starszego i Jakuba Młodszego zasiadł na stolicy jerozolimskiej.

Co do śmierci św. Szymona tradycja podaje kilka wersji. Według jednej z nich miał ponieść śmierć w Jerozolimie za panowania cesarza Trajana, w wieku ponad 100 lat. Według niektórych przekazów św. Szymon miał zostać ścięty. Według innych przekazów głosił Ewangelię wraz ze św. Judą Tadeuszem nad Morzem Czerwonym i w Egipcie, lub też w Babilonii i Palestynie, albo w Syrii, Mezopotamii i Persji. Razem też mieli ponieść śmierć męczeńską, chociaż część tradycji nie potwierdza tej wersji. Tradycja podaje też kilka równych wersji śmierci świętego Szymona: raz mówi się o ścięciu mieczem, innym razem o zabiciu Judy Tadeusza i Szymona maczugą (lub pałką) albo włócznią, a inne źródła (raczej jednak późniejsze) podają, że został przepiłowany drewnianą piłą. Dlatego też w ikonografii św. Szymon jest przedstawiany z bardzo różnymi narzędziami męczeństwa: piłą, włócznią, maczugą, mieczem albo ołowiem; czasem z rybą. Czasem trzyma także krzyż, a prawie zawsze księgę. Poza tym ukazywany był prawie wyłącznie razem ze św. Judą Tadeuszem, co może właśnie wskazywać na razem poniesioną śmierć.

Według świadectwa mnicha Epifaniusza z IX wieku ciało św. Szymona spoczywało w Nicopolis w Bułgarii, w kościele wystawionym ku jego czci. Obecnie relikwie św. Szymona i św. Judy Tadeusza mają znajdować się w Rzymie w bazylice św. Piotra w kaplicy Najświętszego Sakramentu. Część relikwii św. Szymona ma posiadać również Tuluza (Francja). W Kościele koptyjskim wspomnienie św. Szymona Apostoła obchodzone jest 10 maja.

Święty Szymon jest patronem farbiarzy, grabarzy, wytwórców wyrobów skórzanych, tkaczy, murarzy, pracowników leśnych i drwali, a także patronem beznadziejnych przypadków.